Milliyet.com.tr/ÖZEL Temmuz ayı memur ve emekli maaşlarının belli olmasıyla birlikte gözler özel sektöre çevrildi. Enflasyonun yüksek olmasından dolayı birkaç dönemdir asgari ücret 6 ayda bir belirlenirken, bu yıl uygulanan sıkı para politikası kapsamında tekrardan yıllık düzenlemeye geçildi. Asgari ücrete ara zam yapılmayacağı ekonomi yönetimi tarafından telaffuz edildi.
Asgari ücrete ara zam gelmese de bazı şirketler enflasyon farkını çalışanlarına vermeye başladı. Bu kapsamda şirketler çalışanlarına ara zam yapmaya başladı.
Son olarak İstanbul Sabiha Gökçen Havalimanı (İSG) çalışanlarına yüzde 25 ara zam yaptı. Şirketten yapılan açıklamaya göre, Türkiye’nin ikinci, Avrupa’nın dokuzuncu en yoğun havalimanı İSG’nin işletmecisi Malezya Havalimanları Holdings Berhad (MAHB), çalışanların maaşlarına Temmuz 2024 itibarıyla yüzde 25 oranında ara zam yapıldığını duyurdu.
‘YAŞAM STANDARTLARINI KORUMA AMACIYLA HAYATA GEÇİRİLDİ’
Ara zam kararının çalışan memnuniyetini ve motivasyonunu artırma çabasının bir parçası olarak ekonomik koşullara uyum sağlama, çalışanların yaşam standartlarını koruma amacıyla hayata geçirildiği belirtildi.
Peki şirketler şu anda ortalama ne kadar ara zam yapıyor? Yılın ilk 6 ayına ilişkin yüzde 24.73 oranında enflasyon farkı doğdu. Ara zam yapmak isteyen şirketler için bu bir kriter mi?
ŞİRKETLER ORTALAMA NE KADAR ZAM YAPIYOR?
Konuyla ilgili merak edilenleri milliyet.com.tr’ye açıklayan Sosyal Güvenlik Müşaviri Emin Yılmaz şu ifadeleri kullandı: “Bu sene asgari ücrete ara zam için komisyon bir araya gelmedi. Geçmiş yılları özetleyecek olursak asgari ücret 1999 öncesi literatürde 3 defa, 2000 ile 2016 yılı arası 2 defa, 2017 ile 2021 yılları arası 1 defa, 2022 ile 2023 yılları 2 defa ve içinde olduğumuz yıl 1 defa olmak üzere belirlenmiştir.
Özel sektörde maaş belirlenirken asgari ücret önem arz eder. Zaten yasa doğrultusunda da bunun altında kanunen personel çalıştırmama durumu mevcuttur. Asgari ücrete komşu olan ücretler de, asgari ücrete orantılı bir şekilde her ara zam döneminde şirketlerin ücret politikası doğrultusunda belirlenmektedir. Şu anda ara zam yapan şirketler ortalama yüzde 25 aralığında maaş artışı yapmaktadırlar.
YÜZDE 25 ZAM MAKUL MÜ?
Bazı şirketler enflasyon rakamlarını dikkate alarak ara zam kararı almaktadırlar. Şirketler çalışanlar arasından maksimum memnuniyeti sağlamak ve çalışandan gerekli verimi almak için benmerkezcilikten çıkıp insan kaynağını korumak amaçlı iyileştirmeleri yapmaktadır.
Şu anda minimum yüzde 25 oranında yapılan ara zam makul bir zam oranıdır.
ARA ZAM YAPMALI MI?
Evet yapmalıdırlar, çünkü ülkemizde yüksek enflasyondan kaynaklı gelir ve hayat standartlarında kayıplar ortaya çıkmaktadır. Önce enflasyonu yaşayıp sonrasında zamlarla bunun telafisi yapılmaktadır. Şöyle bir örnekleyecek olursak özellikle yılbaşında almış olduğunuz temel ihtiyaç malzemelerinin şu an geldiği noktada satış fiyatının ne kadar olduğunun bilincinde olmak gereklidir.
‘ŞİRKETLER ÜCRETLİ KESİMİ EZMEMELİDİR’
Şirketlerin sermayesi ve ekonomik yapısı da ara zam yapmaya uygun olmalıdır. Şirketlerin de ‘devlet bu sene bir defa zam yap dedi’ şeklinde bunu kullanıp ücretli kesimi de ezmemesi gerektiğini vurgulamak isterim.
‘ŞİRKET ARA ZAM KARARI ALDIYSA TÜM ÇALIŞANLARINA UYGULAMALI’
4857 sayılı iş kanunumuzun hatta Anayasamızın bile ayrımcılık konusunda katı kuralları vardır. Örneğin bir şirketin kendi içerisinde bir ücret politikası güderek çalışan personellerine ara zam yaptığını fakat bir personeline yapmadığını varsayalım. Burada işçi tek taraflı iş sözleşmesini feshedebilir ve hukuki boyutta ilk önce arabulucu, devamında ise iş mahkemesine gitme hakkına sahiptir. Dayanak olarak ise ayrımcılık yapıldığını ispat ettiği takdirde kıdem ve ayrımcılık tazminatı adı altında özlük haklarını alma yolu mevcuttur.
ÖZEL SEKTÖRE EK ZAM PİYASAYI NASIL ETKİLER?
Yapılan bir araştırmaya göre maaşlar genel düzeyinde yapılan %10’luk bir artışın enflasyonu %1 oranında tetiklediği tespit edilmiştir. Ama enflasyonu sadece maaşlara yapılan zamma bağlamak doğru olmaz. Enflasyonu artırıcı başka faktörlerin de olduğunu bilmek gerekli. Özellikle maaş zam dönemlerinde bazı piyasa fırsatçıları mevcuttur. Maaş iyileştirmesi öncesi fiyat etiklerine müdahale, zamlar gerçekleştirdikten sonra tekrar müdahale şeklinde piyasayı domine eden bir kesim mevcut. Bunların önünü kesmek için sıkı denetim süreçleri ve ağır idari yaptırımların getirilmesi gerektiği kanaatindeyim.”